तुळस... ! एक महाऔषधी....! : डॉ आनंदराव पाटील

🌿तुळस... एक महाऔषधी....🌿

🌿समुद्रमंथनातून जेव्हा अमृत निघाले, तेव्हा त्याचे काही थेंब जमिनीवर पडले. त्यापासून "तुळस"  या वनस्पतिचा जन्म झाला असे म्हणतात.

भारतीय समाजात,तुळशीला मानाचे, पूजनीय, धार्मिक स्थान आहे. 

🌿 नित्यनियमाने तिची पूजा केलि जाते. सांजवेळी तिच्यापुढे दिवा लावल्या जातो. नैव्येद्द्यावर तुळस ठेवल्याशिवाय तो परिपूर्ण समजल्या जात नाही.

 म्हणूनच मग म्हटल्या जाते.

पंढरपुरच्या विठोबाच्या गळ्यात तुळशीची माळ घातल्या जाते पूजेच्या वेळेस तुळस ही  लक्ष्मिचे रूप मानले जाते.

तेव्हा अश्या या बहुगुणि वनस्पतिचे औषधि गुण म्हणून देखील, आयुर्वेदात मोलाचे महत्व आहे.

🌿तुळस हि कफनाशक, पाचक,आहे. सर्दि, पडसे, कफ,  खोकला, दमा, यावर तुळशिचा काढा अत्यंत गुणकारि आहे., तुळशीची पाने व आले व गूळ पाण्यात उकळून हा काढा घेतल्या जातो.  तुळशीचि पाने जेवल्यानंतर खाल्यास पचन चांगले होते.

🌿 तुळशीचा काढा, रस, कायम प्राशन केल्यास मूत्रपिंडाचि क्षमता वाढते. रक्तातिल कोलेस्ट्रोल कमि होते.. कोलायटिस, अंग दुखणे, मेदव्रूद्धि, डोकेदुखी यांवर. तुळस  गुणकारि आहे. उचकी लागल्यास तुळस खावि.स्मरणशक्ति वाढते. तुळशीच्या मंजिऱ्या म्हणजे तुळशिचि फूले, त्यात पाणि, दूध, व साखर घालून पिल्यास यूरिन स्वच्छ होते..

  

 🌿  तुळशीचे पाच प्रकार आहेत..१) कृष्ण तुळस २)  दहिद्र तुळस, ३)  राम तुळस, ४)  बाबी तुळस, ५)  तुकाशामीय तुळस.  अर्धांगवायू व संधिवातात तुळशीच्या पानांच्या काढ्याचा वाफारा घेतला जातो.

निद्रानाशावर काळ्या तुळशीच्या पानांचा काढा घेतात.

🌿  तुळशीच्या पानात कर्करोग, ह्रदयरोग, किडनिचे विकार आणि त्वचारोग बरे करण्याचि अपूर्व शक्ति आहे.

🌿 उष्णतेच्या विकारांत तुळशीचे बी पाण्यात भिजत घालून त्याची खिर घेतात. तुळशीचे पाने दह्यात घालून खाल्यास शरिरातिल अतिरिक्त मेद, चरबि, झडते.

🌿  पांढरे कोड, गजकर्ण, दाद, खरूज, नायटा, घामोळ्या, इसब, या सर्व त्वचाविकारांवर तुळस गुणकारि आहे. तुळशीच्या  झाडासमोर दिर्घश्वसन केल्यास फुफूत्साचे आजार बरे होतात.

🌿 परदेशात देखील बेसिल म्हणून तुळस वेगवेगळ्या पदार्थांत वापरल्या जाते. तीव्र ताप असेल तर याचा काढा घ्यावा. चंदन, व तुळस एकत्रित करून तो लेप मस्तकावर द्यावा डोकेदुखि थांबते.तुळशिच्या पानांचि पावडर करून मोहरिच्या तेलात मिसळवून त्याने दात घासल्यास  सर्व प्रकारचे दंतरोग बरे होतात..

🌿  हिरड्या मजबूत होतात. मध व तुळशिचि पाने चावून खावित. सुगंधामुळे मनप्रसन्न राहते.

🌿 तुळस सौंदर्यवर्धक आहे. पिंपल , मुरूमे , पुरळ बरे होतात.. तिच्या पानांचा वाटुन लेप लावावा. डागदेखिल राहत नाही. त्वचा टवटवित राहते. व चमकदार होते.

🌿 तुळशीत असलेले इगेनाँल द्रव्य, मधूमेहावर

 नियंत्रण ठेवते. तुळशिच्या पानांचा रस  १० ते २५  मि. लि. घ्यावा.

🌿  शरिरातिल रोग प्रतिकारशक्ति वाढवण्यासाठी मदत होते. थकवा दूर करते. लहान बाळांच्या आंघोळिच्या पाण्यात तुळस टाकावि. कारण ती जंतूनाशक आहे. विविध संक्रमणापासून वाचवते. अँटिबँक्टेरिअल आहे. म्हणूनच चंद्र व सूर्य ग्रहणाच्या वेळि, आजही अनेक घरांत, अन्नात, व पाण्यात तुळस घालून ठेवतात.

🌿  तुळस घरांत असल्यास हवा शुद्ध होते.

मौखिक स्वास्थ-दातांच्या वेदना, मुख दुर्गंधि, चव नसणे, तोंड येणे, अल्सर,  सूज हे सर्व त्रास दूर होतात तुळशिच्या सेवनाने.

🌿  तुळशीतील कँम्फेन, किनोल, युग्नोल, कार्वकोल, व मिथाईल,  चार्वाकोल या औषधिय घटकांमूळे डोकेदुखी जाते.

🌿   डोळ्यांकरता-  डोळ्यांत संक्रमण झाल्यास, तुळशिच्या पानाने डोळे धुवावेत. डोळ्यांचि सूज, डोळे जळजळणे, यांवर तुळशिच्या तेलाचे २-३ थेंब डोळ्यात घालावे. जठरांत दुखणे, डांग्या खोकला, काँलरा, हात- पाय, दुखणे यांवर वेदना शामक आहे.

🌿  पचनसंस्थेचे कफ दोष वाढल्याने पोट जड होते. सुस्ती वाढते. तोंडाला चव नसते. अश्या वेळि तुळशिचि पाने, व आले यांचा चवीपूर्ति साखर घालून केलेला चहा घोट घोट घ्यावा..

🌿  तुळशीचे कार्ये चरकसंहितेत सांगितलि आहे.

 हिक्का कास विषश्वास- पाश्र्वशूल।। निनाशनः।।

         पित्ताक्रुतकफवातहघ्नः सुरसः पूतिगंधहा।।

🌿 उचकी लागणे, खोकला, विषदोष, दमा, बरगड्यांमध्ये दुखणे यांवर ती उत्तम काम करते.

🌿 तुळशीच्या लाकडापासून जपमाळ करतात. ती गळ्यात घातल्यास , कंठाचे आजार, गालगुंड, थायराँईड हे आजार नियंत्रित राहतात.

🌿  अशी ही धार्मिक व औषधियुक्त वनस्पती प्रत्येकाच्या अंगणात पाहिजेच.🌿